karel en snottergat - Vroomshoop

Uit de Tubantia:

Monument bij Sluis roept herinneringen op

donderdag 04 februari 2010

Kunstenaar Karel Ekkel bij de schuiven van het Snottergat. Foto: Lenneke Veerbeek

VROOMSHOOP - Bij de aloude Sluis bij het Zwolse kanaal dichtbij de ingang van het bedrijventerrein de Sluis zijn de contouren zichtbaar van een heus kunstwerk. Vijftien damwanden zijn geplaatst en in het beton worden vele steentjes gelegd. Daarop worden binnen afzienbare tijd de karakteristieke schuiven herplaatst, waarmee ooit het overtollige water naar het Snottergat werd geleid.

De kwieke 79-jarige kunstenaar Karel Ekkel redde de schuiven van de ondergang. "Ze stonden op het punt afgevoerd te worden met het oud ijzer. De ijzerboer heb ik dikke karbonades aangeboden in ruil voor die schuiven. Daar ging hij mee akkoord en zo redde ik een stuk historie. Ondernemer Denissen van de Sluis zorgde voor het zandstralen en het spuiten en ik sloeg de schuiven op. Ja, zo'n monument met de schuiven is nodig. Precies tachtig jaar geleden werden de beide schuiven door minister Kan opengedraaid, daar is nog een mooie foto van. Half Vroomshoop leerde vroeger zwemmen in de beek achter het Snottergat. Het was ook de plaats waar menige romance begon en ook werd er volop vis gevangen, vandaar ook de benaming 'Snottergat'.

Er worden nog steeds historische foto's gezocht van de Sluis en de naaste omgeving. Wie foto's heeft, kan bellen met Ekkel: telefoon 0546-64 16 27.

De historie van het Snottergat en omgeving nader beschouwd

Het Snottergat en Sluis V, ze zijn onlosmakelijk aan elkaar verbonden.
Het Zwolsekanaal was meer dan 150 jaar geleden nog een echte vaarweg met zeilzompschuiten met voorttrekkende scheepsjagers.
Vele jaren later was hier minister Johannes Benedictus Kan, ja de vader van de cabaretier Wim Kan, als minister van Binnenlandse zaken en Landbouw en ook nog Onderwijs in het kabinet De Geer, die de beide schuiven onder het kanaalpand van de syphon Veeneleiding-Linderbeek open draaide. Een belangrijk moment en dit was ten dienste van de landbouw, stond er veelbetekenend in de krant.
We schrijven dan 17 februari 1930. Je voelt het aan je water: dat was een belangrijk moment.
Daar is al een indrukwekkende geschiedenis aan vooraf gegaan.
Dat is de enige echte Vroomshoopse geschiedenis, zoals we die onder meer kennen uit het gelijknamige boek van Cees Bos. Op een foto in dat boek zien we vele gedenkwaardige en eerbiedwaardige mannen, allemaal met hoeden en een enkele vrouw, die bij deze plechtigheid, nu 80 jaar geleden, aanwezig waren.
Die enkele vrouw op de foto is wel mooi. Niets voor niets was juist minister Kan de grote pleitbezorger van de vrouwenemancipatie. Het Kan verkeren.
Het foto-onderschrift vermeldt het volgende: “Nadat de schuiven te Vroomshoop opgehaald waren, stortte het water zich met onstuimig geweld door de openingen in het betonnen bassin”
Het Snottergat was geboren. In de muur werd een gedenksteen gemetseld, die herinnert aan de plechtigheid van 17 februari 1930.
Die gedenksteen is naar mijn weten niet gered, maar gelukkig: de schuiven wel, dankzij onze eigen Pietje Bell, de levenskunstenaar van de Kolkmanweg en van het Snottergat: Karel Ekkel.
Hij maakte met anderen de geschiedenis van het Snottergat mee.
Eerst als snotterjoch, later als amateur-historicus.
Karel weet als geen anders wat snotters bent; kleine vissies met stekkelties, wat gellig en bruunig.
We kennen ook snotterbaarsen en ook palingen, die Karel ook ving.
Naar eigen zeggen wel 30 pond tegelijk, laten we het maar op dik 10 kilo houden.
Het Snottergat, niet alleen een vergaarbak van het wassende en wild stromende water, maar ook broedplaats van romances van jongelui.
Woedende kolken, waar je als een soort Tarzan doorheen moest zwemmen.
Dan werd je door de plaatselijke Jane’s en Jennies pas echt op waarde en stoerheid geschat.
Dan de welhaast legendarische beek hier achter, waar we bij gebrek aan een eigen openluchtzwembad leerden zwemmen.
Daar stond ik in de jaren vijftig met een grote zwarte binnenband van De Groot en Webbink met een enorm ventiel in de hand te bibberen van de koude en van angst. M’n vader kende geen genade, ik moest een kerel worden, punt uit.
Daar struikelde ik onverhoeds over de band en verdween onder het water van de Beek.
Mijn nog zo korte leven trok als een smalbeeld-film van de Cefa aan me voorbij: zou dit het zijn?
Toen opeens kwam ik proestend boven water: ik had de overkant gehaald. Dit schept voor eeuwig een band met de Beek en mooi dat ik dat hier kan ventileren.
Enkele jaren geleden kwamen m’n nichten van m’n oom Albert en tante Annie Nieboer-Gritter uit Canada op bezoek.
Ik herinnerde hen aan hun eerste zwemlessen in de Beek, in het Engels brook geheten. In de winter werd daarop soms ook geschaatst. Vol vuur zei ik: “Yes in the early day in winter, we were skating in the brook..”
Alle gekheid op een stokje: dit is waarlijk een historisch gebied. In 1853 werd gegraven aan het kanaal vak de Regge-De Punt-Almelo. Sluis V en de sluiswachterswoning worden hier ook gebouwd.
Schipper E.J. Weenink had in 1883 een stoombootdienst van Almelo op Zwolle, terwijl een zekere schipper Meursing in 1887 een dienst van Amsterdam, via Zwolle op Almelo opende.
Pas in 1889 werden de twee achterwaarts uitspuitende waterstralen vervangen door een stoommachine. Zo kwam de vaart er echt in.
Schipper Tebberman, ja van het bekende café en hotel bij het Separatiepunt, toen het centrum van Vroomshoop, had een jaagschuit en voer twee keer per week van Vroomshoop op Zwolle, aansluitend op de boot naar Amsterdam.
Tebberman maakte daar geen punt van, Punt uit.
Bij Sluis V in het Zwolse kanaal hier vlakbij begon de geschiedenis van Vroomshoop. In 1855 was hier één ploeg van veenarbeiders werkzaam en in 1856 kwamen hier vijf ploegen bij.
Daar werd gezwoegd in de harde wereld van jenever en achterdocht en het bruune gold met de Smoezen.
In 1856 viel het in Daarle al op: Er hebben zich eenige vreemdelingen geset in de venen van Daerle, zo valt te lezen in notulen van de kerk.
Een jaar later verschijnen er bekende namen Gerrit Grevelink, turfmaker uit Zwartsluis,
de broers Jan en Harm Grevelink uit Steenwijkerwold met vrouw en kinderen,
Hendrik Jan Schuurman met vrouw uit Hellendoorn en Jan Jans Boxem, turfmaker uit Zwartsluis met z’n vrouw,
Hendrik Jans Pijlman, veenbaas uit Tjalleberd met vrouw,
Wolter Klaren, veenwerker uit Luinjeberd,
Gerrit de Vries, timmerman uit Zwolle met zijn vrouw en dochter,
Dirk Schouten uit Zwolle met z’n vrouw en Jochem G.K. Koelman uit Slagharen met zijn vrouw.
Nog geen Karel Ekkel, maar de bonte samenstelling van deze groep is wel tekenend voor Vroomshoop, ook wat het later geworden is.
Dan brengt mij op een andere pionier en veenarbeider, de 45-jarige Jan Zandbergen, die al in 1853 met z’n vrouw Rensje Schuit vanuit Vollenhove naar Vroomshoop is gekomen.
Ze wonen in een soort houten keet, waar nu het appartementencomplex Boegstaete aan de Hammerstraat zich bevindt. Het echtpaar dat een zoon en drie dochters heeft, kan lezen noch schrijven, maar zeker wel hard werken.
Uit Jan en Rensje Zandbergen wordt op 5 november 1853 Willem geboren, de eerste Vroomshoper.
Nog op dezelfde dag sterft moeder Rensje Zandbergen in het kraambed in het enige stenen huis, dat Vroomshoop rijk is, hier bij Sluis V.
De eerste Vroomshoper Willem Zandbergen overlijdt na 1 jaar en bijna negen maanden. Jan Zandbergen hertrouwt met Gerrit Dina Miskotte, de weduwe van Adolf Bosch uit Den Ham. Na haar dood trouwt Jan Zandbergen later nog met de 29-jaar jongere Fennigje Jansen.
Jans Zandbergen overlijdt op 94-jarige leeftijd in 1902 in Vroomshoop. Hij heeft dan een actief leven en veelbewogen achter zich als veenarbeider, jeneververkoper, brugwachter en beurtschipper. Dat hoort ook echt bij Vroomshoop, aanpakken en niet zeuren.
We zijn nu meer dan een eeuw verder. De functie van het Zwolsekanaal is drastisch veranderd. Gelukkig is dankzij het waterschap Regge en Dinkel dit Zwolsekanaal niet verwaarloost en verpauperd.
Het Zwolsekanaal heeft een prachtige nieuwe recreatieve bestemming gekregen en dat op een wijze waar we trots op mogen zijn.
Mooi is het ook dat onze actieve plaatsgenoot Karel Ekkel deze lokale geschiedenis laat herleven. In een wat zakelijke tijd, waarin de meeste mensen zich afvragen “Wat schuift het?” heeft Karel de schuiven van het Snottergat van de ondergang gered.
Daarbij moet ook z’n overleden lieve vrouw Adriane de Vries genoemd worden, aan wie Karel zulke goede herinneringen bewaart.Adriane uit Den Haag kon al schaatsen, maar leerde hier op deze plek ook het zwemmen. En ze stond destijds samen met Karel aan de wieg van het initiatief om een monument voor het Snottergat te realiseren.
Onze nog jonge stichting Levend Vroomshoop is blij met zulke plaatsgenoten. Van deze geschiedenis van het Snottergat en de omgeving laten we samen vandaag het nodige zien, ook met dank aan Jeroen Marsman, aan zoon Hans Ekkel en aan Klaas Dragt en John de Vries van de stichting levend Vroomshoop.
Heel goed dat dit voor ons en ons nageslacht bewaard blijft en we zijn hier initiatiefnemer Karel Ekkel en diegenen die hem hebben geholpen, daar oprecht dankbaar voor.

Vroomshoop, 15 juli 2010  - Hans Nieboer, stichting Levend Vroomshoop.